زبان عربی با بیش از سیصد میلیون گویشور یکی از پرکاربردترین زبان‌های جهان و منطقۀ ماست. یکی از نیازمندی‌های ما برای افزایش ثبات و امنیت در منطقه، گسترش روابط دوستانه میان ایران و جهان عربی‌زبان است.
در این راستا، گروه عربی مرکز زبان دانشگاه تهران دوره‌هایی را طراحی و برگزار می‌کند که به عمیق‌تر شدن شناخت ما از فرهنگ عربی معاصر و بهبود کیفیت روابط بینجامد؛ دوره‌هایی که در عین کاربردی بودن، بسیارخلاقانه هستند و برخی از آن‌ها برای نخستین بار در کشور توسط مرکز زبان‌های دانشگاه تهران برگزار می‌شوند. همچنین تلاش می‌کنیم تا برای استفاده حداکثری متقاضیان داخل و حارج ازکشور، دوره‌ها را هم به صورت حضوری و هم مجازی (آن‌لاین و آف‌لاین) برگزار کنیم.
دوره‌های آموزشی گروه عربی را می‌توان در چند دسته گنجاند:
- مکالمه: شامل مکالمۀ فصیح (الفصحی)، مکالمۀ گویش‌های مردمی (اللهجات)، و دوره‌های مکالمۀ تخصصی برای کارهای گوناگون مانند مذاکرۀ تجاری یا گردشگری درمانی.
- متن‌خوانی و ترجمۀ تخصصی: مانند قرائت کتاب‌های ادبیات وعلوم انسانی، آموزش فن ترجمه، آموزش قواعد، و غیره.
- آشنایی با جامعه و فرهنگ: از جمله وضعیت نهادها، رسانه، و جریان‌های علم و هنر و فکر در جهان عربی.
- آمادگی آزمون‌ها: شامل آزمون‌های تخصصی دانشگاهی و آزمون اشتمال.
دستۀ اول: دوره‌های مکالمه
کلاس‌های مکالمه به صورت ترمیک و پیاپی با آزمون شفاهی و کتبی در پایان هر ترم برگزار می‌شوند و مدرس آن‌ها نیتیو یا دارای تجربۀ زیاد در گفتگو با مردم کشورهای عربی هستند.
الف. مکالمۀ فصیح
زبان عربی فصیح معاصر یا همان عربی معیار (MSA: Modern Standard Arabic) یکی از شش زبان رسمی سازمان ملل متحد است، زیرا زبان رسمی کشورهایی با بیش از 300 میلیون جمعیت است. کشورهای عربی از عراق و خلیج فارس تا شمال غرب آفریقا گسترده شده‌اند. هر یک از این کشورها یک یا چند زبان محلی نیز دارند، اما همۀ تحصیل‌کردگان آنان زبان عربی فصیح را متوجه می‌شوند.
عربی فصیح برای کاربردهای رسمی مانند موقعیت‌های دیپلماتیک و دانشگاهی بسیار مناسب است. همچنین، برای فهمیدن رسانه‌های رسمی و خواندن بیشتر متون لازم است. با یادگیری عربی فصیح، یادگیری گویش‌های مردمی نیز آسان‌تر می‌شود.
مکالمه در این مرکز با دو روش آموزشی مشهور و برتر آموزش عربی برگزار می‌گردد:
1. روش کتاب «صدی الحیاة» نوشتۀ دکتر مسعود فکری، استاد ادبیات عربی دانشگاه تهران، که زیر نظر نویسنده و توسط شاگرد ممتاز ایشان تدریس می‌شود و مبنای آزمون اشتمال هم می‌باشد.
2. روش کتاب «العربیة بین یدیک»، چاپ عربستان که روش رایج در بسیاری از کشورهای اروپا و آمریکای شمالی است.
کلاس مکالمۀ فصیح (هر دو روش) در سه سطح مبتدی، متوسط، و پیشرفته برگزار می‌شود. هر سطح شامل چهار ترم دوازده جلسه‌ای است.
ب. مکالمۀ گویش‌های غیرفصیح (اللهجات)
مردم سرزمین‌های عربی در گفتگوهای روزمره و صمیمانۀ خود عربی فصیح را به کار نمی‌برند. بلکه در هر کشور یک یا چند زبان محلی وجود دارد که تفاوت آن با عربی معیار (فصیح) گاه می‌تواند در حد تفاوت دو گویش از یک زبان باشد (مانند فارسی ایران، افغانستان، یا تاجیکستان) و گاه می‌تواند حتی در حد تفاوت دو زبان مختلف از یک خانوادۀ زبانی باشد (مانند تفاوت فارسی، لری، و بلوچی).
معمولاً هرچه فاصلۀ جغرافیایی بیشتر می‌شود، تفاوت این گویش‌ها نیزبا هم بیشتر می‌شود؛ برای نمونه، گویش‌های کشورهای حاشیۀ خلیج فارس (اماراتی، کویتی، بحرینی وغیره) به عراقی نزدیک است، اما با شامی تفاوت بیشتری دارد، اما تفاوت خلیجی با تونسی و مراکشی به قدری زیاد است که خلیجی‌ها معمولاً نمی‌توانند حرف‌های آن‌ها را متوجه شوند و برای ارتباط ناچارند از زبان معیار استفاده کنند.
نام کلی هریک از این شکل‌های زبانی غیرفصیح در فضای رسانه‌های رسمی عربی «اللهجة» است که معادل dialect (نه accent) در انگلیسی یا همان «گویش» در فارسی می‌باشد. ولی در هر منطقه به نامی متفاوت خوانده می‌شود؛ برای مثالT عراقی‌ها به زبان خود «اللغة الشعبية» یا «الهسچة» می‌گویند، در منطقۀ شامات (سوریه، اردن، لبنان، و فلسطین) به آن «العامّیّة» می‌گویند، در تونس و الجزایر به آن «الدارجة» می‌گویند، برخی مصری‌ها آن را «اللهجة المصریة» و برخی حتی «اللغة المصریة» می‌نامند.
گویش‌های مردمی و غیرفصیح برای ایجاد ارتباط دوستانه، تجارت، خواندن مطالب شبکه‌های اجتماعی، فهمیدن آهنگ و فیلم و سریال، سفر، و زندگی در کشورهای عربی کاربرد دارد.
ما در گروه عربی مرکز زبان دانشگاه تهران می‌کوشیم با بهترین استادان ممکن شما را برای گفتگوهای روزمرۀ مناطق مختلف آماده کنیم و آموزش گویش عراقی و گویش لبنانی را با استادان نیتیو و برجسته آغاز کرده‌ایم.
اگرچه دانستن فصیح یادگیری گویش‌ها را آسان می‌کند، اما بدون دانستن فصیح هم می‌توان مکالمۀ غیرفصیح را آموخت و این مسئله در گروه عربی ما بیشتر به نظر استاد هر درس بستگی دارد.
کلاس مکالمۀ لبنانی در دو سطح مبتدی و پیشرفته برگزار می‌شود. هر سطح شامل چهار ترم دوازده جلسه‌ای است.
ج. مکالمۀ تخصصی:
این دوره برای مترجمان شفاهی مناسب است و برای کاربردهایی ویژه طراحی می‌شود. مثلاً دورۀ «ترجمۀ گفتگوهای پزشک و بیمار» ویژۀ پزشکان و دانش‌آموختگان علوم پزشکی یا مترجمان عربی در گردشگری سلامت خواهد بود، یا دورۀ «مذاکرات تجاری» مناسب بازرگانان، صاحبان کسب‌وکار، یا مترجمان آن‌ها خواهد بود.
زبان این دوره‌ها بسته به کاربرد و استاد می‌تواند عربی فصیح یا عامیانه باشد.
دستۀ دوم: دوره‌های متن‌خوانی و ترجمۀ تخصصی
این دسته از کلاس‌های برای کاربردهای ویژه است؛ مثلاً دورۀ «متون حقوقی به زبان عربی» ویژۀ وکیلان و مشاوران حقوقی است که قصد دارند با کشورهای عربی قرارداد حقوقی ببندند. دورۀ «متون علوم اجتماعی به زبان عربی» ویژۀ علاقه‌مندان به علوم اجتماعی و آشنایی با جامعه‌شناسان کشورهای عربی است، یا دورۀ «خواندن و ترجمۀ رمان عربی» ویژۀ علاقه‌مندان به ادبیات معاصر است.
دستۀ سوم: دوره‌های آشنایی با جامعه و فرهنگ
برای یادگیری مؤثر هر زبانی دانستن چند چیز لازم است: واژگان، دستور، و فرهنگ. یادگیری زبان بدون آشنایی با تنوع فرهنگی جامعۀ مقصد ناقص است و نه تنها ارتباط مؤثر را شکل نمی‌دهد، بلکه می‌تواند باعث سوءتفاهم‌های جدی و تثبیت کلیشه‌های غلط در ارتباط با دیگری می‌شود.
از این رو نیاز دیدیم که علاوه بر دوره‌های عمومی، دوره‌هایی نیز ویژۀ دانشجویان، کارشناسان، و پژوهشگران علوم اجتماعی و انسانی برگزار کنیم که در آن نگاهی عمیق‌تر به جامعه و فرهنگ در کشورهای عربی شود؛ مانند دورۀ جامعه‌شناسی کشورهای عربی، آشنایی با سینمای عربی، آشنایی با گرایش سیاسی رسانه‌های عربی وغیره، که از پاییز 1401 برگزار می‌شود.
دستۀ چهارم: دوره‌های آمادگی آزمون
به‌زودی برگزاری دوره‌هایی برای آمادگی آزمون‌های تخصصی دانشگاهی و آزمون «الإشتمال» (زیر نظر طراح و صاحب‌امتیاز آزمون، دکتر مسعود فکری، استاد و مدیر گروه عربی در دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران) در دست اقدام هستند.